علل بروز عدم تمرکز و حواس پرتی در کودکان

حتماً برای شما هم پیش آمده که بخواهید کاری را انجام بدهید ولی تمرکز کافی را برای انجام آن کار نداشته و نتوانسته اید آن کار را به درستی انجام دهید، اصولاً زمانی یک شخص می تواند کاری را به درستی انجام دهد که بتواند بر روی آن کار تمرکز کند و توانایی آن را داشته باشد که تمام جزئیات مربوط به آن کار را ببیند، زیرا انجام یک کار بدون توجه به تمام زوایای پیدا و پنهان آن کار بدون شک نتیجه مطلوب را برای شما به ارمغان نخواهد آورد، لذا توانایی تمرکز بر روی یک کار درآن واحد یکی از ویژگی های مثبت هر شخص محسوب می شود .

استفاده بیش از حد از رایانه و تکنولوژی روز و همچنین غذاهای فست فود  و عوامل دیگری که در ادامه آورده شده ، منجر به کاهش دقت و تمرکز در کودکان گردیده است، در نوشتار حاضر به راهکارهای تشخیص کم توجهی یا عدم تمرکز در کودکان و راهکارهای ایجاد مهارت دقت و تمرکز در آن ها پرداخته شده است.

تمرکزچیست؟

تمرکز یعنی اینکه ذهن خود را بجای فکر کردن و درگیر شدن درباره چند موضوع، بر روی یک موضوع خاص متمرکز کنیم.

تمرکز یعنی حفظ و نگهداری. لذا بدون داشتن دقت و تمرکز حواس، یادگیری صورت نمی گیرد. تمرکز نسبی است یعنی تقریبا همه افراد تا حدودی از آن بهره مند هستند. وکسی نمی تواند ادعا کند کاملا بی دقت است ویا همیشه تمرکز حواس دارد. فراموش نکنیم که تمرکز کارایی حافظه را افزایش می دهد.

تمرکز باعث می شود بر افکار مزاحم مسلط شویم . باعث تقویت اراده  هم می شود ، تمرکز و اراده رابطه ای مستقیم با یکدیگر دارند . افراد دقیق اراده خوبی هم دارند.

دقت به معنی توانائی حفظ توجه از طریق حواس پنجگانه است. بیشترین حجم ورودی اطلاعات از طریق حس بینائی (۷۵ درصد) رخ می‌دهد، لذا تقویت حس بینائی، امری بسیار مهم است.

مراحل یادگیری :

مراحل فرایندهای روانی پایه برای یادگیری عبارتند از :1- دقت 2–ادراک – 3-حافظه ، در ادامه به توضیح این مباحث پرداخته ایم.

1-دقت (توجه): اولین مرحله یادگیری است . دقت یعنی تمرکز کافی بر کاری جهت جای دهی آن در مغز.

انواع دقت: دقت بینایی- دقت شنوایی- دقت بویایی- دقت چشایی- دقت لامسه .

تمامی حواس پنج گانه در یادگیری موثرند ولی میزان تاثیر آنها به یک میزان نیست و در افراد مختلف این میزان متغیر می باشد ولی به طور میانگین نقش هر یک از حواس  در یادگیری عبارتند از بینایی(75%) و شنوایی(13%) و  6% بویایی و 3%چشایی 3%لامسه.

لذا اکثر کودکان در دقت بینایی ودقت شنوایی مشکل دارند. در مراکز یادگیری بیشترین تاکید بر این مرحله صورت می گیرد زیرا ابتدا دانش آموز باید دقت داشته باشد تا بتواند به مراحل بعدی یادگیری برسد.

2-ادراک(درک وفهم): دومین مرحله یا فرایند یادگیری است .ادراک یعنی ثبت داده های حسی به طور معنا داری در مغز.ادراک هم مانند دقت می بایستی در کلیه حواس صورت گیرد ولی در مسئله آموزشی دو حس بینایی وشنوایی بیشترین نقش را دارند لذا برای بهبود یادگیری کودکان  بر ادراک بینایی وادراک شنوایی تاکید زیادی می گردد.

ادراک شنیداری: کودکان مبتلا به مشکلات یادگیری از نظر شنیدن مشکلی ندارند ولی در تفسیر آنچه که می شنوند دچار مشکل هستند.

ادراک دیداری: کودکان دارای مشکلات یادگیری در تفسیر آنچه که می بینند دچار اشکال هستند.

3-حافظه: یعنی توانایی بخاطر آوردن اطلاعات تازه آموخته شده.  حافظه تقریباَ در تمام یادگیری ها نقش اساسی دارد. حافظه نیز شامل کلیه حواس می شود ولی بیشترین تاکید بر حافظه بینایی وحافظه شنوایی است.

حافظه بینایی: توانایی کودک در بخاطر آوردن کلمه ها  واشیاء و... که دیده است.

حافظه شنوایی:توانایی کودک در بخاطر سپردن ، به یاد آوردن وتکرار صحیح آن چیز یا چیزهایی که شنیده است.

علل ایجاد  عدم تمرکز در کودکان :

بازی های رایانه ای

تاثیر بازی های رایانه ای در دقت و تمرکز دوگانه است ، بستگی به میزان استفاده  از رایانه ، نوع بازی ، میزان خشونت یا استفاده از رنگ های تند و...  میتوانند اثرات مثبت یا منفی در دقت کودکان داشته باشند.

چندکاری

 مانند غذا خوردن  و تماشای تلویزیون یا انجام تکالیف مدرسه و بازی با جامدادی و شنیدن صدای مادر که در حال مکالمه تلفنی است.

خستگی و بی خوابی

 بررسی‌های بسیاری نشان می‌دهد که کم خوابی، نه تنها تمرکز،‌ که حافظه کوتاه مدت و بسیاری دیگر از کارکردهای ذهنی را مختل می‌کند. هنگامی از خواب محروم می‌شوید یا به مقدار کمی می‌خوابید، میزان تمرکز و توجه‌تان افت قابل توجهی پیدا می‌کند. فعالیت بدنی زیاد کودکان و عدم استراحت کافی آنان ، به شدت در میزان توان  برای تمرکز کودکان تاثیر گذار است.

ملالت و کسالت

انجام کارهای ملال‌آور و کسالت بار توانایی فرد را برای تمرکز کاهش می‌دهد و کودک را به سادگی در معرض حواس‌پرتی قرار می‌دهد.

عوامل ذهنی حواس‌پرتی

عوامل ذهنی ایجاد کننده حواس‌پرتی افکاری هستند که در ذهن کودک جریان دارند و می‌توانند تاثیری قوی بر روی ذهن و افکار وی داشته باشد. نگرانی و دلواپسی در مورد مشاجره های والدین ، اضطراب تنهایی ، ترس و بسیاری از افکار پریشان دیگر می‌تواند به سادگی عاملی باشد برای کمک به عدم تمرکز کودک بر روی موضوعی خاص.

اثرات داروها و مسائل پزشکی

بیماری های زیادی هستند که بر روی قدرت تمرکز کودک تاثیر مستقیم می‌گذارند. اختلال تمرکز ممکن است به دلیل بیماری‌هایی مانند اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی (ADHD)، قطع تنفس حین خواب، افسردگی، کم‌خونی یا بیماری تیروئید باشد. مصرف داروهایی که برای درمان بیماری های مختلف کودک تجویز می شود، ممکن است عارضه جانبی داشته باشند و باعث عدم تمرکز شوند. برخی از داروها مانند داروهایی که برای درمان افسردگی، صرع یا عفونت‌های آنفلوآنزا به کار می‌روند،‌ عوارض جانبی زیادی دارند که عدم دقت و تمرکز یکی از این عوارض است.

 

حواس‌پرتی چیست؟

عدم توانایی کنترل و هدایت افکار در جهت خاص را حواس‌پرتی گویند. به عبارت دیگر هر گونه دور شدن از روند مطالعه (و یا کاری که بناست در زمان مشخصی به پایان برسد) به دلیل درگیر شدن فکر با افکار یا تخیلات دیگر را حواس‌پرتی گویند.

برای غلبه بر حواس‌پرتی و ایجاد تمرکز، اولین کار شناسایی منشا و دلایل ایجاد آن است. مرحله بعد یادگیری مهارت‌ها و روش‌های مربوط به تمرکز است. البته توجه داشته باشید که کسب این مهارت‌ها احتیاج به تمرین و ممارست دارد. گذر زمان و تمرین این امکان را به کودک می‌دهد که توانایی کنترل افکار خود را پیدا کند و تمرکز خود را افزایش دهد.

تمرکزحواس یعنی عوامل حواس پرتی رابه حداقل رساندن. بیشترافراد گمان می کنند که تمرکز یک امرذاتی وتغییرآن ناممکن است درحالی که تمرکز یک امراکتسابی بوده وباید هرروز پرورش وجهت داده شود و هرکس می تواندبه آن دست یابد.

عوامل گوناگونی هستند که موجب حواس‌پرتی می‌شوند. با این حال به طور کلی می‌توان حواس‌پرتی را به دو گروه اصلی تقسیم کرد.

- عوامل بیرونی: عوامل بیرونی مانند سر و صدا، گرما یا سرمای هوا، نور شدید و… می‌توانند فرآیند تمرکز را دچار اختلال کرده و باعث حواس‌پرتی شوند.

- عوامل درونی: عوامل درونی به عواملی گفته می‌شود که مربوط به انسان است. این عوامل می‌تواند جسمی یا ذهنی باشد. به عنوان مثال می‌توان از غم و غصه و خیالبافی به عنوان عوامل درونی ذهنی و همچنین از تشنگی و گرسنگی به عنوان عوامل درونی جسمی نام برد.

برای غلبه بر عوامل درونی باید مهارت‌های ذهنی کودک را گسترش داد.

غلبه بر عوامل بیرونی حواس‌پرتی بسیار ساده‌تر از غلبه بر عوامل درونی است. حتی برخی افراد می‌توانند بدون توجه به عوامل بیرونی بر روی موضوع خاص تمرکز کنند. مثل کسانی که در اتوبوس و یا مراکز شلوغ به سادگی می‌توانند مطالعه کنند. ولی معمولا تمرکز در مقابل عوامل درونی مثل نگرانی و ناراحتی دشوار است.